Μνήμες Εθνικών Επετείων (παρελάσεις)

ΚΑΛΗΜΕΡΑ και ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ !!

Είπα να παρελάσω κι εγώ σήμερα με τις αναμνήσεις μου.

Στο τρέξιμο να βρούμε τα κομμάτια για να συνθέσουμε τη φορεσιά μου, τη “Φουστανέλα μου”. Υπήρχαν τότε ακόμα στα σπίτια. Τα πιο δύσκολα για να βρεθούν και να τα δανειστείς από κάποιο σπίτι ήτανε τα τσαρούχια, τα τουζλούκια (γονατάρες), το σελάχι, τα κουμπούρια και η σπάθα. Η φωτογραφία τα δείχνει όλα εκτός από τα τσαρούχια που αντικαθίστανται από τις γονατάρες!! Η φουστανέλα (πάρα πολλά φύλλα) και η πουκαμίσα είχαν επάνω τους ένα βαζάκι κόλλα σιδερώματος. Ντούρα στεκόντουσαν!!

Ποτέ δεν φόρεσα “Φουστανέλα” νοικιασμένη από τα φωτογραφεία (Kodak &’ Agfa) και το ξηροκαρπάδικο της «Παναγιώτας», ιδιαίτερα δε τσαρούχια με σιέλ και λευκή φούντα!!

Το γιλέκο με τα μεϊντάνια πίσω προσέδιδαν αρχοντιά οπλαρχηγού και η σπάθα κρυμμένη μέχρι να ξεκινήσει η παρέλαση. Μας απαγόρευαν να κρατάμε τέτοιο όπλο!!! Νιάτα!! Σιγά μην υπάκουγα!!

1,75 ύψος τότε (1,68 τώρα) μόλις περπάταγα στην πόλη για το σημείο συγκέντρωσης και στην παρέλαση πρέπει να γινόμουνα γύρω στο 1,87 !!! Μην σας πω κι όλας ότι τον πρώτο λόγο τον είχε το μεσημέρι η ξεματιάστρα!!

Το απόγευμα άντε πάλι ντύσιμο για να χορέψουμε τις Τσαμικές μας. Εκείνες, ξέρετε, με τη Φιλαρμονική του Δήμου Σπάρτης. Τι νομίζατε φίλοι μου Μακεδόνες. Μόνο εσείς είχατε και τότε ΧΑΛΚΙΝΑ;

Το σούρουπο βόλτες ατέλειωτες στο «παζάρι» της πλατείας μέχρι να βραδιάσει.

Με το που βράδιαζε μας περίμεναν κοντά στα Γυμνάσια οι στρατιώτες από το κοντινό στρατόπεδο να μας παραδώσουν τους πυρσούς (κοντάρι και τενεκεδάκι κονσέρβας γεμάτο με άμμο και πετρέλαιο) για να κάνουμε με την στρατιωτική φιλαρμονική περατζάδα στους δρόμους της Σπάρτης, έτσι σαν εορταστικό κλείσιμο της ημέρας!! Κάτι μου θυμίζουν τούτες οι λαμπαδηφορίες, αλλά ιστορικά με πάνε στο πλαίσιο γεγονότων που συνέβαιναν στην Ευρώπη κάποια δυστυχή χρόνια πίσω!!

“ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΜΑΣ ΧΡΟΝΙΑ” λέει το σίριαλ της TV. Εμείς όμως μαθητές είμασταν. “Όλα η ΧΟΥΝΤΑ τά ‘σκιαζε και τα πλάκων’ η σκλαβιά”!!!

Τελειώνοντας οι Επαναστατικοί χρόνοι τι άλλο θα μπορούσε χειρότερο να συμβεί από τη φαγωμάρα μας!!

Και του ΧΡΟΝΟΥ και μη φαγωθούμε μεταξύ μας, για πολλοστή φορά, καιροί που είναι!!!!

Τα χοιροσφραΐσματα στ’ Απεράθου της Νάξου

Αναδημοσίευση: Φρατζέσκος Μαργαρίτης (προφίλ στο Facebook).
Συντάκτρια: Ελένη Γιαννούλη

Τα χοιροσφραΐσματα είναι, όπως αναφέρει ο Αυδίκος, ένα «πολυεπίπεδο έθιμο», που περικλείει ήθη, έθιμα, άξίες, πεποιθήσεις, πρακτικές και αντιλήψεις της απεραθίτικης κοινωνίας. Το έθιμο αυτό επιβιώνει πολιτισμικά ως τις μέρες μας σ΄ένα νέο κοινωνικό πλαίσιο και στηρίζεται σ΄ ένα νέο σύνολο διαφορετικών πρακτικών. Όμως τα χοιροσφραΐσματα με τη παλιά τους μορφή έχουν εντελώς εκλείψει.

Τα χοιροσφραΐσματα είναι μια ιδιωτική θυσία-τελετουργία που γίνεται συνήθως τον χειμώνα πριν τα Χριστούγεννα και την άνοιξη, την περίοδο της Αποκριάς. Επιτελούσαν οικονομικές πρακτικές και συμβολικές λειτουργίες στη ζώη του χωριού.

Οικονομικά η εκτροφή του χοίρου ήταν απαραίτητη για τη συντήρηση και την αναπαραγωγή της οικογένειας αφού όλα τα μέρη του χρησιμοποιούνταν για την κάλυψη ποικίλων αναγκών της: από την παροχή λίπους και κρέατος που παστωνόταν για να καταναλωθεί μέσα στο χρόνο, ως τη φούσκα (ουροδόχο κύστη) που με κατάλληλη επεξεργασία γινόταν παιχνίδι για τα παιδιά.

Συμβολικά τα χοιροσφραΐσματα καταρχάς εκφράζουν το πέρασμα από τον χειμώνα στην άνοιξη, (οι εποχές του έτους ήταν καθοριστικές για την τέλεση των θυσιών) με την συνακόλουθη επίκληση μεταφυσικής βοήθειας για τη γονιμότητα του φυτικού και του ζωικού κόσμου. Ο χοίρος ως γνωστόν όπως μαρτυρούν η λατρεία και οι παραδόσεις διαφόρων λαών αντιπροσώπευε τον Βλαστικό και Γονιμικό Δαίμονα. Τα χοιροσφραΐσματα είναι, λοιπόν, μια διαβατήρια τελετουργία που σημαδεύει το πέρασμα από μια περίοδο σε μια άλλη και επιχειρεί να εξαγνίσει και να ενισχύσει μεταφυσικά όσους συμμετέχουν σε αυτήν, έτσι ώστε το πέρασμα να είναι επιτυχές και ενοίωνο. Η λέξη, εξάλλου, χοιροσφραΐσματα από μόνη της, ετυμολογικά και γλωσσολογικά, παραπέμπει στο «σφράγισμα» του χοίρου που πρόκειται να σφαγεί κάνοντας το σημείο του σταυρού με το μαχαίρι κάτω απο το λαιμό του ζώου. Το γεγονός αυτό παραπέμπει στον χώρο του ιερού και υπό την έννοια αυτή το χοιροσφράισμα ερμηνεύται ως θυσία του ζώου, στο πλαίσιο της έλευσης της άνοιξης και ως μια ενδόμυχη αίτηση για καλή σοδειά και γονιμότητα της φύσης.

Τα χοιροσφραΐσματα γινόταν το Προφωνό Σαββάτο, την κρεατινή Κυριακή και την κρεατινή Δευτέρα. Ο καθαρά θυσιαστικός ρόλος του χοίρου δηλώνεται από το γεγονός ότι οι Απεραθίτες, όπου και να εξέτρεφαν τον χοίρο τους τον έφερναν τις Απόκριες να τον σφάξουν στο κατώφλι του σπιτιού τους για το καλό. Το αίμα που αναβλύζει από τον λαιμό του, έχει μεγάλη θετική επίδραση. Η ροή του δεν προκαλεί καμιά αποστροφή. Είναι καλό, είναι γούρι και επιδρά ευεργετικά. Είναι εγγυητής για την υγεία και τη γονιμότητα της γης και των ζώων. Μ’ αυτό έκαναν ένα σταυρό πάνω από την πόρτα της εισόδου του σπιτιού τους. Ο χοίρος αποκτά ιερά χαρακτηριστικά μέσω της τελετής του χοιροσφραίσματος με την οποία οι Απεραθίτες επεδίωκαν να εξευμενήσουν τα πνεύματα της φύσης, προκειμένου να ευοδωθεί η καλή σοδειά. Ως εγγυητής υγείας και γονιμότητας το αίμα που έβγαινε απο το λαιμό του χοίρου τρωγόταν από τους Απεραθίτες, στα χρόνια πριν από τον πόλεμο. Το άφηναν και έπηζε, το αλεύρωναν και το τηγάνιζαν. Το έθιμο αυτό ήταν κυριολεκτικά ένα πάνδημο έθιμο και γινόταν σ’ ένα κλίμα εορταστικό, γέλιου, πειραγμάτων και τραγουδιού. Οργανώνονταν με βάση την οικογένεια, αλλά αναδείκνυε, σαν τελετουργία, τη συλλογική ταυτότητα. Επιβίωνε στ’ Απεράθου μέχρι τη δεκαετία του ’80, οπότε εξέλιπε σιγά σιγά λόγω της γενικότερης αλλαγής των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών στο χωριό.

Από το 1986 ο Απεραθίτικος Πολιτιστικός Σύλλογος « Τα Φανάρια» , σε ανάμνηση των παλιών χοιροσφραΐσμάτων που αποτελούσαν κομβικό έθιμο και τελετουργία στη ζωή του χωριού διοργανώνει γιορτή την κρεατινή Κυριακή με κατανάλωση χοιρινού κρέατος και γλέντι με παραδοσιακά όργανα στην πλατεία του χωριού. Το έθιμο ζεί τη δεύτερη ύπαρξη του φολκλορισμού, της οργανωμένης αναβίωσης και της πολιτισμικής σκηνοθεσίας. Λειτουργεί σαν θέαμα και όχι ως τελετουργία ή τελετουργικό δρώμενο.