Η χορευτική παράδοση της Νάξου

Η Νάξος αποτελεί χορευτικό και μουσικό μικρόκοσμο στη μεγάλη και πολυμορφική αιγαιοπελαγίτικη πολιτεία. Στη Νάξο αποτυπώνονται χορευτικά φαινόμενα τα οποία εξελίσσονται παράλληλα μ’ ένα πλούσιο τραγουδιστικό πλαίσιο, δημιουργώντας ένα γενικότερο φαινόμενο παραδοσιακών χορευτικών στοιχείων. Το νησί χαρακτηρίζεται από μουσικο-χορευτική μανία (πάθος), τη φυσική αλλά και την πνευματική γέννηση των στιχοπλόκων, των χορευτάδων και των «παιχνιδιατόρων» (οργανοπαιχτών).

Ολόκληρο το κείμενο

“Ανέφαλα (*) μα και Θαλασσινά” – Δισκογραφικές διαμαρτίες

⁽*^{) Ανέφαλα = χωρίς ύφαλους}

Δημοσιεύτηκε στα Πρακτικά του 13^ου Διεθνούς Συνεδρίου της Δ.Ο.Λ.Τ. για την έρευνα του χορού «Επιστήμες για την Έρευνα του χορού», Αθήνα 7-11/7/1999, σ. 108-121. (Έχουν προστεθεί νέα στοιχεία και μορφοποιήθηκε για το blog).

Σημειώσεις 1-7. Αναγνώστη, πάτα επάνω στην φωτογραφία για να έχεις δίπλα σου, σε άλλη καρτέλα τις σημειώσεις!

Εισαγωγή

Το πρόβλημα της υφής, της εξέλιξης και της φυσιογνωμίας ενός πολιτισμού, είναι πρόβλημα συγκερασμού ως απάντηση στο ερώτημα: «Παράδοση ή Νεωτερισμός;».

Το ερώτημα αυτό τίθεται σε κάθε εποχή από τους δημιουργούς του πολιτισμού με τη μορφή δυο αντιθετικών και διαλεκτικών ζευγών: το παλιό και το νέο – το ντόπιο και το ξένο.

Ο ελληνικός λαός, είναι λαός με πολιτισμική ιστορία που έχει ένα κλασσικό κόσμο πίσω του, ο οποίος περνάει και από το Βυζάντιο, αλλά που από την άλλη πλευρά πέρασε μέσα από σκλαβιά, αντίσταση, επαναστάσεις, χαμένες πατρίδες.

Το πρόβλημα του «παλιού» και του «νέου» σ’ ένα τέτοιο λαό φαντάζει και ανάγεται σε πρόβλημα εθνικής πολιτισμικής ταυτότητας στη λογική της αξιοποίησης του πολιτιστικού του παρελθόντος στο σήμερα για τη δημιουργία ενός πολιτιστικού οράματος για το μέλλον.

Η ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής ταυτότητας περνάει μέσα από τις έννοιες του «συγκερασμού» και της «αφομοίωσης»⁽¹⁾ από τα λεγόμενα «αντιδάνεια», τα οποία βρίσκονται σε σχέση διαλεκτική, του ονομαζόμενου ελληνικού πολιτισμού, με την Ανατολή και αυτού με την Δύση. Ο συγκερασμός αυτός αναφέρεται σε δυο παραμέτρους, σ’ αυτήν του «παλιού και του νέου» που αφορά στο χρόνο και σ’ αυτήν του «ντόπιου και του ξένου» που αφορά και στο χρόνο, αλλά κυρίως στον τόπο και τη δομή των προς συγκερασμό στοιχείων.

Σήμερα, μέσα σ’ αυτές τις δύσκολες αλλά ουσιώδεις και μεγαλειώδεις αντιθέσεις και διαλεκτικές, καλούμαστε να αναδείξουμε, ο καθείς εφ’ ω ετάχθη, μεγέθη του λαϊκού μας πολιτισμού στη λογική της πολιτιστικής πραγματικότητας και ενός εφικτού οράματος για το μέλλον, με την σημείωση ότι η ιστορική αυτή πρόσκληση και πρόκληση δεν απευθύνεται σε δημιουργούς λαϊκού πολιτισμού αλλά σε μελετητές του.

Πρώτο και βασικό βήμα, σ’ αυτή την πρόσκληση, πρόκληση, είναι η συστηματική, μεθοδική ανακάλυψη των στοιχείων που συνθέτουν αυτόν τον πολιτισμό, α) στους συντελεστές «τόπος» και «χρόνος» και β) στα σύνδρομα στοιχεία του χορευτικού φαινομένου, δηλ. το τραγούδι (άσμα) και την μουσική (μελωδία).

Το τραγούδι και η μουσική, όχι απλά ως παράμετροι ή συνοδά αλλά ως σύνδρομα στοιχεία, αποτελούν κεντρικό και βασικό άξονα της συστηματικής έρευνας και μελέτης της χορολογίας. Χορευτικό φαινόμενο, γεγονός, πράξη δεν υφίσταται χωρίς μουσική και τραγούδι.

Έτσι λοιπόν, η χορολογία νομιμοποιείται να αναφέρεται, να εξετάζει, να ερευνά, να μελετάει το τραγούδι και τη μουσική στον ορίζοντά⁽²⁾ της, χωρίς μουσικολογισμούς.⁽³⁾

Η προβληματική ερευνητική συνείδηση απέναντι σε ένα πολιτισμικό χώρο που βρίσκεται ερευνητικά σε προβληματική κατάσταση⁽⁴⁾ αναπτύσσει μια ερευνητική δραστηριότητα, που έτσι κι αλλιώς, αγνοεί την πραγματικότητα και ισχυρίζεται πως βρίσκεται καθ’ οδόν προς αυτήν.

Η ανακάλυψη της αλήθειας πρέπει να γίνει υπό όρους της σύγχρονης επιστήμης.⁽⁵⁾ Πρώτο και βασικό βήμα είναι η συγκέντρωση των πρωτοκόλλων⁽⁶⁾ που από το πλήθος αυτών, και όχι μόνο,⁽⁷⁾ εξαρτάται και η αλήθεια των γενικεύσεων.

Ο ρόλος του Δημοτικού Τραγουδιού ως μορφωτικού αγαθού κατά την παραδοσιακή μάθηση του Ελληνικού Χορού

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ:  ΤΕ 27/4/2011.

Ο συγγραφέας του άρθρου αυτού «έφυγε» απ’ τη ζωή λίγο μετά την Ανάσταση (24/4/2011).

Ακολουθεί αναδημοσίευση ΤΙΜΗΣ και ΜΝΗΜΗΣ, εργασίας του αείμνηστου ΑΝΘΡΩΠΟΥ, φίλου και συνάδελφου ΓΙΑΝΝΗ ΖΗΚΟΥ, που χθες συνοδέψαμε στην τελευταία του κατοικία.

Τιμής και Μνήμης σ’ έναν Επιστήμονα που αγάπησε και υπηρέτησε την επιστήμη που αφορά τον λαϊκό μας πολιτισμό όσο λίγοι, και που τον μελέτησε και ανέδειξε μέσα από τη Διδακτορική του Διατριβή στη Χορολογία του Ελληνικού Παραδοσιακού Χορού, τις επιστημονικές του εργασίες, τα άρθρα του, τις ομιλίες του, τη διδασκαλία του στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο, τα σεμινάρια ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τιμής και Μνήμης σ’ έναν πανεπιστημιακό που θα μπορούσε να είναι πρωτοβάθμιος Καθηγητής αν, όπως στον επικήδειό του τόνισε ο Καθηγητής του –μας (Ομ. Καθ/της της Πολιτικής Φιλοσοφίας του Παν/μίου Αθηνών), Γ. Φαράντος, δεν είχε έρθει αντιμέτωπος με τους «Μουτζαχεντίν» του Ελληνικού Πανεπιστημίου.   

………………………………………………………………………………….

Αναδημοσίευση από: *****
Ο τονισμός του κειμένου ακολουθεί το πρωτότυπο.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΗΚΟΣ

Δρ. Χορολογίας (Νεοελληνικοῦ Χοροῦ), Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ ΩΣ
ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΑΓΑΘΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΑΘΗΣΗ
ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΟΡΟΥ

Α. μωρὲ ἀπὸ τ᾿ ἄλφα θὲ ν᾿ ἀρχίσω
ἀπὸ τ᾿ ἄλφα θὲ ν᾿ ἀρχίσω, κόρη μου νὰ τραγουδήσω
Β. μωρὲ βήτα βέβαιά σου λέω
βήτα βέβαιά σου λέω, πῶς γιὰ σὲ πονῶ καὶ κλαίω
Γ. μωρὲ γάμα στεῖλε μου ἕνα γράμμα…
(χορευτικὸ δημοτικὸ τραγοῦδι)

Εἰσαγωγή

Τὸ δημοτικὸ τραγοῦδι ὡς κύριο στοιχεῖο τῶν ἐθιμικῶν καὶ χορευτικῶν πράξεων παρουσιάζει πλούσιο ποιητικὸ καὶ γλωσσικὸ περιεχόμενο. Οἱ πληροφορίες ποὺ παρέχει εἴναι οὐσιαστικῆς σημασίας ὡς ἔργα τῆς πνευματικῆς δημιουργίας τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, τοῦ ἑλληνικοῦ λαϊκοῦ πολιτισμοῦ.

Αὐτὸ σημαίνει ὅτι τὸ τραγοῦδι παρέχει δυνατότητα γνώσης καὶ κατανόησης θεμάτων ποὺ σχετίζονται μὲ τὸν ἄνθρωπο ὡς ἱστορικὴ καὶ συγκεκριμένη προσωπικότητα.

Σκοπός μας εἶναι ἡ ἐπισήμανση τῆς σημασίας τοῦ λόγου ποὺ περικλείει τὸ τραγούδι στὴν παροχὴ γνώσεων μὲ ἀποτέλεσμα τὴν καλλιέργεια καὶ μόρφωση τῶν ἀνθρώπων.

Η Ελλάδα ακόμα παλεύει με τα σωθικά της

Η Θεοδώρα Αθανασίου κι ο Παύλος Μιχαηλίδης είναι δύο νέοι που ασχολούνται μ’ ένα είδος τραγουδιού -για πολλούς ξεχασμένο- που χρειάζεται υπομονή, σπουδή και πολύ μεράκι. Πολλοί ασχολούνται τα τελευταία χρόνια με τα προπολεμικά ρεμπέτικα, τα τραγούδια της Μικράς Ασίας και του ευρύτερου Αιγαίου, αλλά λίγοι είναι εκείνοι που κατάφεραν να αφομοιώσουν την αισθητική τους, αποφεύγοντας την παγίδα του φολκλόρ. Η Θεοδώρα κι ο Παύλος ανήκουν στην κατηγορία των μουσικών που παίζουν τα τραγούδια αυτά με αγάπη κι αφοσίωση, και προπαντός με αίσθηση μαθητείας. Ως άνθρωποι του 21ου αιώνα, παίζουν κι άλλα είδη μουσικής, κι αλίμονο αν δεν έπαιζαν. Όμως σου μιλούν με τόση σιγουριά γι’ αυτό που κάνουν αυτήν την εποχή, που θα ήταν ευχής έργο να μην το παρατήσουν ποτέ, διότι δύσκολα βρίσκεις μουσικούς που να έχουν άποψη.

Ολόκληρο το άρθρο στο «ΠΟΛΙΤΗΣ»on line: ΕΔΩ